Showing posts with label սնահավատություն. Show all posts
Showing posts with label սնահավատություն. Show all posts

13.3.12

Ի՞ՆՉ ԱՆԵԼ, ԵՐԲ ԱՂ Է ԹԱՓՎԵԼ

Պատմում են, որ ժամանակին, երբ աղը բավականին թանկ համեմունք էր, այն ոչ խնայողաբար վատնելը մեծ շռայլություն էր նկատվում, իսկ անփութորեն թափելը կենցաղում կարող էր լուրջ վիճաբանությունների առիթ հանդիսանալ: Ահա այսպե՛ս են շատերը բացատրում «աղը թափվեց` կռիվ կլինի» սնահավատության նախապատմությունը և կռվից խուսափելու համար թափված աղի վրա անմիջապես խաչ են անում: Իմ անձնկան կարծիքով սնահավատության նման մեկնաբանությունը, թեև տրամաբանված, բայց և չափազանց միամիտ է հնչում, հետևաբար այն պետք է ունենա այլ բացատրություն ևս:
Օրիանակ (գուցե ոչ այնքան տիպիկ) 5-րդ դարի Հայոց Պատմիչ Փավստոս Բուզանդը, ներկայացնելով հայոց Արշակ և պարսից Շապուհ արքաների դաշինքի պատմությունը, մի նուրբ հանգամանք է նշում.

28.2.12

ԵՐԱԶԱՆՔԻ ԾԱՌԵՐ


Վստահ եմ, շատերդ հայկական հինավուրց վանքերի մոտակայքում տեսած կլինեք ծառեր` բեռնավորված թաշկինակներով, անձեռոցիկներով և զգեստավորման այլազան պարագաներով: «Խելացի» մարդիկ պնդում են, որ այդ ծառերի վրա թաշկինակ կամ այլ բան կապողները երջանիկ են լինում կամ նրանց երազանքներն անպայման իրականանում են... Ծիծաղելի է...
Ինչպես և հայերիս մեջ տարածված սնահավատությունների մեծ մասը, այդպես և լայն տարածում ունեցող այս սնահավատությունը, ամենայն հավանականությամբ, իր ծնունդն առնում է հայոց հին հավատալիքներից: Հին հայերը հավատում էին, որ որոշ ծառեր, սուրբ էին, և երբ տանը հիվանդ ու վատառողջ մեկն էր լինում, ապա հիվանդի զգեստից մի փոքրիկ կտոր տանում և կապում էին այդ ծառերի ճյուղերին` ակնկալելով հիվանդի ապաքինումը: Տարածված էր նաև այդ ծառատեսակներից զանազան հմայիլների պատրաստությունն ու կիրառումն առօրյայում:

3.2.12

ԲԼԻԹԱՄԱՆԻԱ


Եթե սոցհարցում անցկացնենք, թե ի՛նչ ենք հայերս առաջնահերթ մտաբերում, երբ լսում ենք Սուրբ Սարգսի անունը, ապա վստահ եմ առաջին հորիզոնականը պիտի զբաղեցնի աղի բլիթը:
Որքան էլ Սուրբ Սարգիս զորավարի տոնը զուգորդվի բլիթի հետ, այնուամենայնիվ, ի զարմանս շատերի, ասեմ, որ դրանք միմյանց հետ կապ չունեն: Զարմացա՞ք: Հստակեցնեմ` Սուրբ Սարգիս զորավարի, նրա որդի Մարտիրոսի ևտասնչորս զինվորների հիշատակության օրը` հոգոր տոնը, ոչ մի ուղղակի կապ չունի Սուրբ Սարգսի ավանդական-ժողովրդական սովորույթների և դրանցից ամենահայտնիի` աղի բլիթի հետ: Ավելին, ժողովրդական բանահյուսությունը, տոնակատարություններն ու սովորույթները, հաճախ մեր առջև բացահայտում են այլ, միանգամայն տարբեր Սարգիս զորավարի, իսկ տոնն այլ երանգներ ու բովանդակություն է ստանում:

Մի բան, սակայն, հաստատ է` հայը սիրել և այժմ էլ սիրում է այս տոնը, և այս է առաջին պատճառը եկեղեցականի և ժողովրդականի նման միահյուսման: Միահյուսումն այսօր այնքան ուժեղ է, որ տարբաժանելն էլ է դժվարանում, և հոգևորի վրա զարգացած ժողովրդկան սովորույթները դարձել են սոսկ եկեղեցական տոնը գեղեցկացնող, դրան առօրյայից տարբերակող հատկություններ տվող ատրիբուտներ, զարդարանքներ, որոնցով տոնը ավելի կենսունակ է դարձել:

25.12.11

ՉԱՐ ԱՉՔԻՆ` ՉԱՐ ՓՈՒՇ


- Ների՛ր հարցիս համար, քրիստոնյա ե՞ս,- հարցնում եմ ես երթուղայինի վարորդին:
Տարակուսած նայում է վրաս:
- Աստծուն հավատո՞ւմ ես,- փորձում եմ հստակեցնել հարցս:
Մի քանի վայրկյան պատասխանը ծանր ու թեթև անելուց հետո խոսում է.
- Դե քրիսոնյան որն ա՞, հա՛, հավատում եմ էլի, իմ ձևով հավատում եմ...
- Հա՛, բայց ինչի՞ն ես հավատում:
Զննող հայացքով ուսումնասիրում է արտաքինս:
- «Տեր-տեր» ես ախպե՞ր,- կռահում է, հավանաբար այտամորուքիցս, - թե՞...
Դեմքիս որոշակի արտահայտությամբ հաստատում եմ, որ հոգևորական եմ, սակայն պատասխանն այդպես էլ չեմ ստանում:
- Հարցնում էի, - շարունակում եմ ես,- որպեսզի զգուշացնեի` հանեիր էդ մեծ աչքի հուլունքը մեքենայիդ միջից. անիմաստ է դրա գոյությունը, եթե քրիստոնյա ես:
- Էս իմը չի, մեկը մոռացել էր «մաշնի» մեջ, կախել եմ, որ գա տենա հետ տամ, է՛լի,- անփութորեն ստում է:
- Եթե անգամ գա,- փորձում եմ խոսքերին հավատացողի ձև տալ ինձ,- չտա՛ս, տեղը այս խաչը տուր, խա՛չն է քրիստոնյայի հաղթության նշանը, թե չէ աչքի հուլունքը քեզ հաստատ փորձնքից հետ չի պահի, եթե, իհարկե, հավելյալ փորձանքի մեջ չգցի:
- Հա՞,- իսկապես զարմանում է,- եկեղեցին սենց բաներ չի ընդունո՞ւմ:

28.11.11

ՍԵՎ ԿԱՏՈՒ

Դեռևս Ք.ա. 6-րդ դարում Կոնֆուցիոսն է ասել. «Դժվար է մութ սենյակում սև կատու գտնելը, առավել ևս, երբ սենյակում սև կատու չկա»: Հետաքրքրական է, բայց չին ուսուցչից ավելի քան 2500 տարի հետո էլ` այսօր, սենյակում սև կատվին որոնողները մեծ թիվ են կազմում` մոռանալով, որ այդ սենյակում կատու իրականում չկա: Խոսքս տվյալ դեպքում «սև կատու» կոչվող սնահավատության մասին է, մի երևույթ, որը սնահավատությունների շարքում ամենից տարածվածն է, ինչպես ողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում: Բավական է խեղճ փիսիկն անցնի մարդու դիմացով... սնահավատի օրվա ու անգամ կյանքի բոլոր անհաջողությունները, սխալներն ու դժբախտությունները բարդվում են հենց այդ սև կատվի գլխին: Շատերն անգամ կարող են սև կատու հանդիպելիս փոխել իրենց ճանապարհը, իսկ ոմանք էլ անհաշտելի բաժանումը հաստատել թևավոր խոսք դարձած արտահայտությամբ` «մեր միջով սև կատու անցավ»: Ո՞րն է սև կատուների հանդեպ նման նախապաշարումի պատճառը, քչերը գիտեն, իսկ մյուսներն էլ ջանում են սեփական մտքի և հոգու սև ու սնահավատ սենյակում փնտրել ու գտնել այդ կատվին: