ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 1/

1930-ական թվականների սկզբին Ամերիկայի հայ բողոքական  հովիվներից Կ.Պ. Ատանալյանը Ամենայն Հայոց Տ. Խորեն Ա Մուրադբեկյան (1873-1932-1938) կաթողիկոսին է ուղարկում ճշտելուն կարոտ մի քանի հարցեր` կապված Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու և Հայ Ավետարանական եկեղեցու փոխհարաբերությունների հետ: Կաթողիկոսը նամակին պատասխանել հանձնարարում է այն ժամանակ Մայր Աթոռի միաբան (հետագայում՝ Կիլիկիո կաթողիկոս) Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Հովսեփյանին (1867-1943-1952): Հարցումները և դրանց պատասխանները, որոնք տպագրվել են «Սիոն» ամսագրում 1934թ-ին, ստորև հատվածաբար (7 մասով) կներկայացվեն այս և գալիք գրառումներում:

Ուշագրավ է այն, որ բազում խնդիրներ ու խոչընդոտներ, որոնք Գարեգին Սրբազանը մատնանշում է սրանից ճիշտ 80 տարիներ առաջ, իրենց լուծումը չեն գտել մինչև այսօր: Ավելին՝ հիշյալ խնդիրներն էլ ավելի են խորացել, դրանց գումարվել են ուրիշները ևս:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՎԵՐԱՊԱՏՈՒԵԼԻ Կ.Պ. ԱՏԱՆԱԼԵԱՆԻ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԻՆ

Մեծարգո՛յ եղբայր,

Ս. Հայրապետը՝  Տ. Խորէն Կաթողիկոս Ամենայն Հայոց, ստացել է Ձեր առաջին եւ երկրորդ գրութիւնները. բայց ուշացել է պատասխանը ինչ ինչ նկատումներով եւ մանաւանդ երկարատեւ հիվանդութեան պատճառով. այժմ յանձնարարել է ինձ պատասխանել Ձեզ՝ իւր տուած ընդհանուր ցուցումների համեմատ:

7 ՄԻՏՔ ԳԱՐԵԳԻՆ Բ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻՑ

«Մահ իմացեալ անմահութիւն է» կարգախոսը պիտի փոխվի մեր ժողովրդի համար, այսուհետև պիտի ասենք.«Կյանք իմացյալ անմահություն է»:

Ի՞նչն է լինելու մեր կյանքի նշանաբանը: 

Դժվարությունների առաջ ծնկե՞լ, թե՞ այդ դժվարությունները հերոսաբար հաղթահարել:

Դժվարությունները մերն են, և դժգոհությամբ չենք կարող նրանցից զերծ մնալ ու խուսափել: Դժվարությունները կարող ենք հաղթահարել ոգի և կամք դրսևորելով:

Տեսա, որ մեր կյանքի դժվարությունները մեծապես հետևանք են առ Աստված մեր ունեցած հարաբերության և դեպի Աստված ունեցած մեր կեցվածքի: Կյանքը օր օրի դժվարանում է և ոչ ուրիշի մեղքով. բացառաբար մեր մեղքով: Քանզի մեր ճանապարհը չի առաջնորդում մեզ դեպի Աստված: Փորձենք մեր կյանքը կազմակերպել Աստծուն և աղոթքին ապավինած: 

ՆՄԱՆ ԲԱՆԵՐ ԷԼ ԵՆ ԵՂԵԼ

Վերջերս «Արարատ» ամսագրի էջերում հանդիպեցի «ԺԳ. ԴԱՐԻ ՄԻ ՈՒՂԵՒՈՐԻ ՎԿԱՅՈՒԹԻՒՆԸ ՀԱՅՈՑ ՄԱՍԻՆ» վերտառությամբ մի հոդված, որում ներկայացվում է 1284թ. գարնանը Դոմինիկյան մի վանականի (Burchardus de Monte Sion) ուղեգրությունը, հուշերը Կիլիկյան Հայաստանի հայերի կենցաղի, Հակոբ Ա Կլայեցի կաթողիկաոսի (1268-1286թթ.) և Լևոն Գ թագավորի (1269-1289թթ.) մասին: Ստորև ցանկանում եմ փոքրիկ մեջբերումներ կատարել այս ուղեգրությունից՝ ուշադրություն հրավիրելով հատկապես այն իրողությունների վրա, որոնց այսօր հազվադեպ էլ չես հանդիպի: 

«Եղա նաև Հայաստանի և Կիլիկիայի թագավորի մոտ: Կային նրա մոտ նաև քանի մի թաթարներ: Մյուսները սակայն բոլորը, որ ծառայողների թվին էին պատկանում, քրիստոնյաներ էին, թվով մոտ 200 հոգի: Տեսա սրանց եկեղեցի շտապելիս, պատարագին ներկա գտնվելու, ծնկաչոք և ջերմեռանդությամբ աղոթելու:

7 ՄԻՏՔ ԳԱՐԵԳԻՆ Ա ՎԵՀԱՓԱՌԻՑ

Մարդու երջանկութեան ճամբան կը սկսի ապաշխարութեան մեկնակէտէն:

Մահը չի ջնջուիր. բայց մահը նաև չի կրնար ջնջել մեզ, եթէ  մենք յարութեան  հաւատքով կապրինք կեանքը. այդ հաւատքին ոյժովն է, որ խորտակած կըլլան անոր տիրապետութիւնը, որ վախի զգացումով կը նուաճէ և կընկճէ այն մարդը, որ անմահութեան և յարութեան հաւատքով չապրիր իր կեանքը:

Քրոստոնեայ կոչուիլ և քրիստոնէաբար չապրիլ` հակասական ապրումներու գոյավիճակ մըն  է, վատառողջ  և ժխտագործ:

7 ՄԻՏՔ ՎԱԶԳԵՆ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻՑ

Հոգին նման է էլեկտրական լամպի մը, որուն մեջ եթե հոսանք իջնե, լույս կուտա:

Կարելի չէ քրիստոնյա ըլլալ «ըստ սովորության», «ըստ ավանդության», ու այսպիսով եկեղեցին վերածել բրածո իրականության մը:

Եթե մերժենք Աստծո առաջ խոնարհվիլ, ստիպված կըլլանք մարդոց առջև խոնարհվելու:

Անհավատ դառնալ հաճախ կնշանակե` սկսել զԱստված փնտրել: Տարակուսանքը երբեմն հրաշքներ կգործե Դամասկոսի ճամփաներուն վրա: