- ՀԱԿՈԲ - ՄԻ՛ ՀԱՆՁՆՎԻՐ

Իսահակը և Իր կյանքի մայրամուտին Եսավի և Հակոբի հայր Իսահակը, որ արդեն տկարացել և զրկվել էր տեսողությունից, կանչեց իր ավագ որդուն Եսավին և ասաց. «Ահա ես ծերացել եմ և չգիտեմ, թե երբ կմեռնեմ: Արդ, ա՛ռ քո զենքը՝ աղեղն ու կապարճը, գնա՛ դաշտ և ինձ համար ո՛րս արա, ինձ համար պատրաստի՛ր իմ սիրած խորտիկները և բե՛ր, մատուցի՛ր ինձ, որ ուտեմ և օրհնեմ քեզ, քանի դեռ կենդանի եմ» (Ծննդ. 27:2-4): Հակոբը, իմանալով այդ, մոր՝ Ռեբեկայի խորհրդով խորամանկորեն ներկայացավ հորը որպես Եսավ, և ինքը ստացավ փափագելի օրհնությունը։ Վախենալով, որ այդ մասին իմանալով եղբայրը իրեն կսպանի, Հակոբը փախավ Միջագետք, ուր հաստատվեց իր ազգական Լաբանի տանը։ Աստեղ նա սիրահարվեց Լաբանի կրտսեր դստերը՝ գեղեցկուհի Ռաքելին և նրան կնության առնելու դիմաց հանձն առավ 7 տարի որպես հովիվ ծառայել իր ապագա աներոջը։ Բարեխիղճ, նպատակասլաց ծառայությունից հետո ամուսնական գիշերը Հակոբը, կարծելով, թե կողակիցը Ռաքելն է, կենակցեց նրա քրոջ՝ Լիայի հետ (Միջագետքի ավանդությամբ ընտանիքում առաջինը պետք է ամուսնանար ավագ քույրը)։ Խաբվելով հանդերձ՝ Հակոբը ետ չկանգնեց իր նպատակից և հանուն Ռաքելի պատրաստակամություն հայտնեց ևս 7 տարի ծառայել Լաբանին։ Աստծո օրհնությամբ նրան այս էլ հաջողվեց և այս ընթացքում երիտասարդն իր աշխատասիրության և նպատակասլացության շնորհիվ մեծ հարստություն ստեղծեց՝ այլևս որևէ կախվածություն չունենալով Լաբանից (Ծննդ. 29, 30 գլուխներ)։

Ուշադրություն դարձնենք այս երիտասարդի բնավորությանը. նա երբեք չի հանձնվում։ Նա առանց ընկճվելու շրջանցում կամ լուծում է իր առջև ծառացած խնդիրները և միշտ շարժվում է առաջ՝ դեպի նպատակը։ Քանի՞ երիտասարդ է այսօր պատրաստ տասնչորս տարի շարունակ սպասել ու պայքարել իր նպատակի համար։ Կարծեմ՝ քչերը։ Հակոբի անկոտրում համառությունը լավագույն օրինակ է մեզ մեր բարի նպատակների իրականացման ճանապարհին։

- ԵՍԱՎ - ՅՈԹ ՉԱՓԻ՛Ր, ՄԵԿ ԿՏՐԻ՛Ր

Իսահակը և Ռեբեկան իրենց աղոթքներին ի պատասխան երկվորյակ զավակներ ունեցան։ Նախ ծնվեց Եսավը, ապա՝ Հակոբը (Ծննդ. 25:24-25)։ Եսավը տակավին երիտասարդական տարիքից աչքի էր ընկնում իր ուժով ու քաջությամբ և շատ հաջող որսորդ էր։ Նա վայելում էր սերը իր հոր՝ Իսահակի, որը և Եսավին էր խոստացել տալ «անդրանկության» պատիվը (Ծննդ. 25:24-28)։ Ստանալ անդրանիկ լինելու օրհնությունը՝ նշանակում էր լինել տոհմի առաջնորդը, ստանալ հայրական ժառանգության մեծագույն մասը և վայելել Աստուծո օրհնությունները։ Կյանքի մի փոքրիկ անհեռատես դիպված, սակայն, երիտասարդ Եսավին զրկեց այս ամենից և դարձավ նրա ձախողման ու անկման սկիզբը.

«Հակոբը մի անգամ ապուր էր եփել, երբ Եսավը դաշտից եկավ քաղցից թուլացած: Եսավն ասաց Հակոբին. «Այդ կարմրավուն ապուրից տուր ուտեմ, որովհետև քաղցից թուլացած եմ»: Հակոբն ասաց Եսավին. «Կտամ, եթե այսօր ինձ վաճառես քո անդրանկությունը»: Եսավը պատասխանեց. «Ես մեռնելու վրա եմ, էլ ինչի՞ս է պետք անդրանկությունը»: Հակոբն ասաց նրան. «Հենց այսօր երդվի՛ր ինձ»: Եվ նա երդվեց նրան: Եսավն իր անդրանկությունը վաճառեց Հակոբին, իսկ Հակոբը Եսավին տվեց հաց ու ոսպապուր: Սա կերավ, խմեց ու վեր կացավ գնաց: Այսպիսով Եսավն արհամարհեց իր անդրանկությունը» (Ծննդ. 25:29-34)։

- ԻՍԱՀԱԿ - ԱՍՏԾՈ ՀԱՄԱՐ ԱՆԿԱՐԵԼԻ ՈՉԻՆՉ ՉԿԱ

Իսահակը Աբրահամ նահապետի որդին էր։ Բավական առատ պատմություններ կարելի է գտնել նրա մասին Աստվածաշնչի առաջին՝ Ծննդոց գրքի մեջ, սակայն դրանք առավելաբար վերաբերում են կա՛մ Իսահակի մանկության, կա՛մ արդեն ծերության շրջանին (Ծննդ. 22, 27 գլուխներ)։ Նրա երիտասարդության տարիների մասին հատկապես հայտնի է Ռեբեկայի հետ ամուսնության պատմությունը (Ծննդ. 24 գլուխ), որն, ի դեպ, իր փոքրիկ արտացոլանքն է գտել նաև Հայոց Եկեղեցու Պսակի խորհրդի մեջ, ուր ծիսակատար հոգևորականն աղոթում է. «Տեր Աստված հավիտենական, որ իրար ես միացնում և անբաժանելիորեն կապում ամուրիներին, Իսահակի և Ռեբեկայի պես օրհնիր և քո խոստման ժառանգորդներ դարձրու նաև պսակադրվող այս զույգին…»: Ինչպիսի՞ օրհնության և ի՞նչ խոստման մասին է այս խոսքը: Հակառակ որ երիտասարդ այս զույգը ամենասուրբ սիրով էր կապված, մեկ բան, սակայն, պակասում էր ընտանեկան երջանկության ամբողջության համար. Իսահակը և Ռեբեկան չէին կարողանում զավակներ ունենալ: Աստված, սակայն խոստացել էր, որ Աբրահամի սերունդը երկնքի աստղերի չափ պիտի շատանար, և Իսահակը երբեք չէր կորցնում հույսը. չէ՞ որ ինքն էլ աստվածային հրաշքի ծնունդ էր։ Ուստի «Իսահակն աղաչեց Տիրոջը իր կին Ռեբեկայի համար, որովհետև սա ամուլ էր։ Աստված լսեց նրան, և նրա կին Ռեբեկան հղիացավ»  (Ծննդ. 25:22):

- ԱԲԵԼ - ԶՈՀԱՍԵՂԱՆԻՆ ՔՈ՛ ԵՍՆ Է

Ադամը և Եվան ունեցան որդիներ և դուստրեր (Ծննդ. 5:4), որոնցից, սակայն, միայն Աբելի և Կայենի մասին կարող ենք տեղեկություններ գտնելԱստվածաշնչում: Այսպես, Կայենը հմուտ հողագործ էր, իսկ Աբելը՝ հովիվ: Երբ մեկ օր եղբայրները իրենց ուխտ էին կատարում և ընծաներ էին մատուցում Աստծուն, Կայենը զոհասեղանին դրեց իր մշակած բարիքներից հավանաբար ոչ լավագույնը, քանի որ Աստված մերժեց դրանք և ընդունեց միայն Աբելի ընծան՝ պարարտ մի գառնուկ, որ երիտասարդը, որպես լավագույն, ընտրել էր իր հոտից: Աստծուց մերժվելով՝ Կայենը տրտմեց և եղբոր հանդեպ լցվեց նախանձով, ինչի համար Աստված նրան ասաց. «Ինչո՞ւ տրտմեցիր, ինչո՞ւ մռայլվեց դեմքդ։ Չէ՞ որ եթե արդար ես զոհաբերում, բայց արդար չես բաժանում, մեղանչած ես լինում։ Հանգի՛ստ եղիր, դու կարող ես մեղքից ազատվել, դու ի վիճակի ես այն հաղթահարելու» (Ծննդ. 4:6-7): Կայենը, ցավոք, Աստծուն լսելու փոխարեն ընտրեց ամենավատ ճանապարհը և ոխով լցված՝ սպանեց եղբորը: Սա, ի դեպ, մարդկության պատմության մեջ արձանագրված առաջին սպանությունն էր և առաջին մահը։ Այս պատմության առանցքային կետը, սակայն, մատուցված զոհաբերությունն էր, որի վերաբերյալ, առաջարկում եմ մի փոքր մտորենք՝  պատասխանելով այս հարցերին.

1. Ի՞նչ կարևորություն ունի Աստծուն «զոհ» մատուցելը:
2. Ի՞նչ և ինչպե՞ս պետք է զոհաբերենք, որպեսզի Աբելի նման հաճելի լինենք Աստծուն:

Հազարամյակներ առաջ, մարդիկ Աստծուն խնդրանքով դիմելու կամ շնորհակալություն հայտնելու համար դիմում էին նյութական և հատկապես կենդանական զոհաբերությունների։ Տարբեր կրոնների և մշակույթների համար սա մի միջոց էր, որով մարդը, այսպես ասած, կարգավորում էր իր հարաբերությունները բարձրյալ զորության հետ և շահում էր նրա (կամ նրանց) բարյացակամությունը և ողորմությունը։ Դրա համար անհրաժեշտ էր զոհել ու ընծայել ունեցածից ամենամաքուրը, անարատն ու լավագույնը: Նյութական այսօրինակ զոհաբերությունը, ի դեպ, չափազանց գործուն էր նաև հրեա և հեթանոս միջավայրերում այն ժամանակ, երբ Քրիստոս ավետում էր Երկնքի արքայության գալուստը։ Քրիստոնեությունը, սակայն, զոհաբերության այս տեսակը ի սկզբանե մերժեց։ Դեռ Քրիստոսից առաջ էլ հինկտակարանյան մարգարեները անդադար աղաղակում էին, որ նյութական զոհաբերություններն այլևս հաճելի չեն Աստծուն (անպայման կարդա՛ Մաղաքիա 1:6-14, Եսայի 1:11-15): Հիսուս Քրիստոսով Աստծուն մատուցվող զոհն ու զոհաբերությունը միանգամայն այլ մակարդակ ձեռք բերեց, և առաջինը Ինքը՝ Աստված էր, որ մեզ տվեց այդ օրինակը. Որդի Աստված՝ Գառն Աստուծո Հիսուս Քրիստոսը, խաչը բարձրացվեց և զոհաբերվեց՝ այդպիսով վերացնելով աշխարհի մեղքը. «Եթե ցուլերի և նոխազների արյունը և երինջների շաղ տրված մոխիրը մաքրում են պղծվածներին մարմնի մաքրության համար, որչա՜փ ևս առավել արյունը Քրիստոսի, - որ հավիտենական Հոգու միջոցով ինքն իրեն որպես անարատ պատարագ մատուցեց Աստծուն, - կմաքրի ձեր խղճմտանքը մեռած գործերից, որպեսզի ծառայեք կենդանի Աստծուն» (Եբր. 9 :13-14)։

- ԱԴԱՄ - ՈՐՈՇՈՂԸ ԴՈ՛Ւ ԵՍ

«Ինչո՞ւ Ադամ»,- երևի հետաքրքրված կհարցնես դու: Վստահ եմ՝ աշխարհի արարման և առաջին մարդու՝ Ադամի ստեղծման պատմությանը ծանոթ ես. «Տեր Աստված մարդուն ստեղծեց երկրի հողից, նրա դեմքին կենդանության շունչ փչեց, եւ մարդն եղավ կենդանի էակ» (Ծննդ. 2:7),- նկարագրված է Աստվածաշնչում: Իսկ համաձայն Եկեղեցական Ավանդության՝ Աստված Ադամին ստեղծեց 30-ամյա երիտասարդ հասակում, հետեւաբար՝ Ադամը եւս երիտասարդ էր: Աստվածային արարչագործության մեջ մարդը միակ արարածն էր, որը ոչ միայն մարմնավոր եղավ, այլև՝ հոգևոր՝ կենդանացած Աստծո շնչով: Ավելին, Սուրբ Գիրքը վկայում է, որ նախահայր Ադամին Աստված ստեղծեց «իր պատկերով և նմանությամբ» (Ծննդ. 1:27-28): Այս երկու հատկանիշները, ի դեպ, Ադամից սկսյալ յուրաքանչյուր սերունդ «գենետիկորեն» կրում է իր մեջ, ուստի որպես այդ հատկանիշների կրողներ արի՛ մի փոքր աստվածաբանենք ու հասկանանք, թե ինչ ասել է «պատկեր և նմանություն»: 

Իմաստով իրար շատ մոտ այս բառերը կարող են տպավորություն ստեղծել, թե խոսքն այստեղ արտաքին նույնության մասին է, իբր Աստված մեզ պես (ավելի ճիշտ՝ մենք Աստծո նման) ոտքեր, ձեռքեր, քիթ բերան և աչքեր ունի: Անշուշտ, նման ենթադրությունը հեռու է ճշմարտությունից, սակայն, իրապես, կան աստվածային հատկանիշներ, որոնցով Սուրբ Երրորդությունը օժտում է մեզ՝ ադամորդիներիս, երբ կյանքի հետ միասին մեզ է տալիս Իր պատկերը. կարևորագույն այս հատկանիշներից են՝ ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ և ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ: Այս շնորհները իր մեջ կրելով է, որ ամեն մարդ՝ Ադամից մինչև դու և ես, առաջնորդվում, արարում ու գործում է բարին կամ չարը և ապրում է դրանցով: 

Տրամաբանորեն ինչ-որ բանի պատկերն ունենալը, սակայն, համարժեք չէ այդ բանի կատարյալ նմանությունը ունենալուն: Օրինակ՝ որքան էլ որ վիպասանը ջանա թղթին հանձնել իր աչքի առաջ եղած պատկերը, այն կատարյալ նմանության չի կարող հասցնել: Ընթերցողը պատկերագրվածը ակամայից լրացնում է իր բանականությամբ եւ երեւակայության ազատ թռիչքով: Ճիշտ այսպես Ադամին շնորհված Աստծո պատկերը, թեև մոտ, այնուամենայնիվ նույնական չէր Աստծո նմանության հետ: Աստվածաբանորեն ասած՝  նմանությունը առաջին մարդուն շնորհված ԱՆՄԱՀՈՒԹՅՈՒՆՆ էր եւ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒԹՅՈՒՆԸ, որոնցից, ցավոք, մարդը զրկվեց...

Այսպիսով, եթե փորձենք բանաձեւել՝

ԱՍՏՎԱԾԱՅԻՆ ՊԱՏԿԵՐ = ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆ + ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

ԱՍՏՎԱԾԱՅԻՆ ՆՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆ = ԿԱՏԱՐԵԼՈՒԹՅՈՒՆ + ԱՆՄԱՀՈՒԹՅՈՒՆ