20. ՀԻՍՈՒՍԻ ԱՆՁՆԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔԸ (ՀԱՄԱՊԱՏՈՒՄ)

 Նախորդ գլուխը՝
19. ՀԻՍՈՒՍ ՄԱՆՈՒԿԻ ՎԱՐԴԱՊԵՏԵԼԸ

ՄԱՏԹԵՈՍ 2։23

23 Եկավ բնակվեց Նազարեթ կոչվող քաղաքում, որպեսզի իրականանար մարգարեների այն խոսքը, թե Նազովրեցի է կոչվելու։

ՂՈՒԿԱՍ 2։50-51

50 Բայց նրանք չհասկացան իրենց ասված այդ խոսքը։ 51 Հիսուսը նրանց հետ իջավ Նազարեթ։ Եվ հնազանդ էր նրանց։ Իսկ նրա մայրն այդ բոլոր խոսքերը պահում էր իր սրտում։

Հիսուսի 13  տարեկանում տաճարում պատահած դեպքերից մինչև 30 տարեկանը՝ մկրտվելը և քարոզության սկսվելը, Ավետարանները ոչինչ չեն պատմում, չնայած որ 18 տարվա տևողությունը որևէ մեկի կյանքի համար բավական նշանակալի ժամանակ է, սակայն Հիսուսի կյանքի համար այն անցնում է աննշան:

Այդ փաստին ուրիշ մեկնություն չկա, բացի այն ընդհանուր սկզբունքից, որ ընդունված է բոլոր ազգերի մեջ և նույնիսկ մեր ժամանակներում էլ, թե գործը սկսելու համար 30 տարեկան է պետք լինել: Այդ սկզբունքը հրեաներն էլ ունեին, և Հիսուսը, իր մարդկային խորհրդի բոլոր պահանջները հանձն առնելով, այդ պայմանն էլ հարգեց  և մինչև երեսուն տարին չլրացած իր գործունեությունը չսկսեց:

19. ՀԻՍՈՒՍ ՄԱՆՈՒԿԻ ՎԱՐԴԱՊԵՏԵԼԸ (ՀԱՄԱՊԱՏՈՒՄ)

Նախորդ գլուխը՝

18. ՄԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ՆԱԶԱՐԵԹՈՒՄ

ՂՈՒԿԱՍ 2։41-49

41 Նրա ծնողներն ամեն տարի՝ Զատկի տոնին, Երուսաղեմ էին գնում։ 

42 Եվ երբ նա տասներկու տարեկան դարձավ, տոնի սովորության համաձայն՝ Երուսաղեմ ելան։ 

43 Երբ տոնական օրերը լրացան, ու նրանք վերադարձան, մանուկ Հիսուսը մնաց Երուսաղեմում, իսկ նրա ծնողներն այդ չիմացան։ 

44 Կարծում էին, թե նա իրենց ուղեկիցների հետ է. մեկ օրվա չափ ճանապարհ եկան և նրան փնտրեցին ազգականների ու ծանոթների մեջ։ 

45 Բայց երբ չգտան, Երուսաղեմ վերադարձան՝ նրան փնտրելու։ 

46 Երեք օր հետո նրան գտան տաճարում. վարդապետների հետ նստած՝ լսում էր նրանց և հարցեր տալիս։ 

47 Բոլոր նրան լսողները զարմանում էին նրա իմաստության և պատասխանների վրա։ 

48 Երբ ծնողները նրան տեսան, ապշահար եղան, իսկ մայրն ասաց. «Որդյա՛կ, այս ի՞նչ արեցիր դու մեզ. ահավասիկ հայրդ ու ես տագնապած քեզ էինք փնտրում»։ 

49 Եվ նա պատասխանեց նրանց. «Ինչո՞ւ էիք ինձ փնտրում, չգիտեի՞ք, թե ես Հորս տանը պետք է լինեմ»։ 

Հիսուսի անձնական կյանքի առաջին մասից Ղուկասը հիշում է մի դեպք, այդքանով բավարարվելով ապացուցելու համար Հիսուս Մանուկի աստվածային վեհությունը:
Ամեն հրեայի համար օրենք էր զատիկը  կատարել գառնակերությամբ և բաղարջակերությամբ, և ամեն բարեպաշտ հրեայի համար էլ օրենք էր զատկական զոհ մատուցելը, իսկ զոհի համար էլ անհրաժեշտ էր Երուսաղեմ գնալ, քանի որ տաճարից դուրս զոհ մատուցելը օրենք չէր (Բ Օր. 16։ 16): Հովսեփն ու Մարիամը, որպես բարեպաշտ հավատացյալներ, ամեն տարի զատկի տոնին Նազարեթից Երուսաղեմ էին գալիս, կատարում էին զատկի օրենքն ու զոհը և վերադառնում Գալիլիայի ուխտավորների քարավաններից մեկի հետ, որոնք ամեն տարի գավառային ուխտավորների մեծ բազմություն էին բերում Երուսաղեմ: Նախորդ տարիների նման, Հովսեփն ու Մարիամը եկել էին Երուսաղեմ, երբ Հիսուսի տասներկու տարին լրացել էր, այսինքն, Հռոմի 464 թվականիզատկին, Հիսուսի ծննդյան 13 տարին, և մեր սովորական թվականի 9 տարին, երբ Հիսուսին արդեն նորահաս պատանի կարելի էր համարել: Տոնը ավարտվեց, քարավանի վերադառնալու օրը եկավ, և ամենքը, իրենց պատրաստությունները տեսնելով, դիմեցին դեպի առաջին գիշերելու օթևանը: Մարիամն ու Հովսեփն էլ ճամփա ընկան՝ առանց Հիսուսին փնտրելու, որը ազգականների ու ծանոթների մոտ էր գնում-գալիս, մտածելով, թե առաջին օթևանը նրանց մոտ կարող էր անցկացնել: Պետք է իմանալ, որ քարավանների սովորությունն էր, ինչպես այսօր էլ է, ճամփորդների ժամադրավայրը համարել առաջին օթևանը, որը սովորաբար քաղաքից մի քիչ հեռու տեղ էր լինում, որպեսզի ամեն ոք ուզած ժամանակ գնա այնտեղ, մինչև իսկ գիշերն էլ, և միայն մյուս առավոտյան, առաջին օթևանից քարավանը կանոնավոր ճամփա էր ընկնում: Հետևաբար շատ բնական էր, որ Հովսեփն ու Մարիամը մինչև առաջին օթևան գնալը Հիսուսին չէին փնտրել, որը, որպես բանիմաց պատանի, կարող էր ուրիշ ծանոթի հետ նույն օթևանը հասնել ավելի ուշ:

Օթևանում սկսում են բոլոր ազգականների և ծանոթների մոտ փնտրել, և Հիսուսին չեն գտնում, և ստուգելով, որ քաղաքից իսկ դուրս չի եկել, վերադարձան Երուսաղեմ և երեք օր շարունակ քաղաքում այս ու այն կողմ ընկնելով, բոլորին հարցնելով, փնտրում են: Եվ վերջապես, երեք օրից հետո, բարի մի դիպվածով կամ որևէ մի բարեսեր մարդուց լուր առնելով՝ գտնում են նրան տաճարում, դպիրների և օրինականների հետ, նրանց միացած և նրանց հետ նստած, ու նրանց հետ հավասար խոսքի մտնելիս: Խոսում էր Ս. Գրքի խնդիրների վերաբերյալ, լսում էր նրանց ասածները, ինքն էլ էր խնդիրներ առաջարկում և իրեն առաջարկած խնդիրներն էլ լուծում այնպիսի ձեռնհասությամբ և հմտությամբ, որ նույնիսկ օրենքի վարդապետներն էին հիանում նրա հանճարի և իմաստության, նրա տված լուծումների բարձրության և ճշտության վրա:

Հովսեփն ու Մարիամը իրենք էլ զարմացան, երբ տեսան Հիսուսին այդպիսի դիրքի և պատվի մեջ, բայց չկարողացան զսպել իրենց ցավը, որ երեք օր իրենց անտանելի տագնապների և կասկածների մեջ էր թողել՝ առանց լուր տալու. «Այս ինչ բերեցիր մեր գլխին,-ասաց Մարիամը, գանգատվելու քաղցր շեշտով,-ահա արդեն երեք օր է, ինչ հայրդ ու ես քեզ փնտրելով հոգնեցինք և տառապեցինք»: Հիսուս, պատասխանելով մոր գանգատին, ասաց. «Ինչո՞ւ իզուր տեղը այս ու այն կողմ ընկաք, պետք է ուղիղ տաճար գայիք և այստեղ փնտրեիք: Ես ի՞նչ անեմ, որ ձեր մտքով չանցավ, թե տաճարը Աստծու տունն է, իմ հորս տունն է, և ես էլ պետք է հորս տանը լինեի»: Հիսուսի խոսքերը ակնարկում են ուղղակի Իր աստվածորդիությունը, բառիս բուն իմաստով, բայց Հովսեփն ու Մարիամը այդ մտքին չհանգեցին և այդ հասկացան ընդհանուր կերպով, թե ամեն հավատացյալի համար հորական տուն է տաճարը, քանի որ Աստված ամբողջ մարդկության հայրն է:

Մարիամը, որ հրեշտակի ավետիսն էր ընդունել, ծննդյան հրաշալի դեպքերին էր ականատես եղել, հրեշտակների, հովիվների և մոգերի երկրպագությունն էր տեսել, լսել էր Սիմոնի և Աննայի գուշակությունները, և Հովսեփը, որ Մարիամի իմացածներից բացի նաև հրեշտակային տեսիլքներ էր ունեցել, այդուհանդերձ, ավետարանչի խոսքի համաձայն, չկարողացան Հիսուսի խոսքերի ներքին իմաստը թափանցել: Բայց այդ պարագան դժվարություն պետք չէ, որ հարուցի: Բարձր խորհուրդների բացատրությունները սկզբում մեկուսացած են մնում և մեկը մյուսին չեն կապվում, մինչև որ ամեն ինչ չի լրանում և ավարտվելուց հետո ամբողջական դրության ձև չի ստանում: Առաքյալների վրա էլ նույն վիճակը տեսանք Ավետարանի առաջին քարոզության ժամանակ:

Հաջորդ գլուխը՝

20. ՀԻՍՈՒՍԻ ԱՆՁՆԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔԸ

18. ՄԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ՆԱԶԱՐԵԹՈՒՄ (ՀԱՄԱՊԱՏՈՒՄ)

  Նախորդ գլուխը՝ 
17. ՓԱԽՈՒՍՏ ԵԳԻՊՏՈՍ

ՄԱՏԹԵՈՍ 2։22-23

22 Բայց երբ լսեց, թե Արքեղայոսն է թագավորում Հրեաստանում իր հոր՝ Հերովդեսի փոխարեն, վախեցավ այնտեղ գնալ և երազի մեջ հրաման ստանալով՝ գնաց Գալիլեայի կողմերը։ 

23 Եկավ բնակվեց Նազարեթ կոչվող քաղաքում, որպեսզի իրականանար մարգարեների այն խոսքը, թե Նազովրեցի է կոչվելու։

ՂՈՒԿԱՍ 2։39-40

39 Եվ երբ ամեն ինչ կատարեցին Տիրոջ օրենքի համաձայն, վերադարձան Գալիլեա, իրենց քաղաքը՝ Նազարեթ։ 

40 Մանուկն աճում և զորանում էր՝ լի իմաստությամբ, և Աստծու շնորհները նրա վրա էին։

Հերովդեսից հետո Հրեաստանը բաժանվեց չորս մասի՝ Հրեաստան, Գալիլիա, Իտուրիա և Աբյուլինիա: Առաջին երեքին իշխեցին Հերովդեսի զավակներից Արքեղայոսը, Անտիպասը և Փիլիպպոսը, որոնք նաև Հերովդես անունն էին իրենց անվանը կցել: Նազարեթը, ուր գնալու էր Հովսեփը, Գալիլիայում էր, Հերովդես Անտիպասի իշխանության տակ, և մինչ Հովսեփը խուսափում էր Արքեղայոսի իշխանությունից, Անտիպասի իշխանության վրա ավելի վստահություն էր ցուցաբերում, քանի որ, չնայած նա շվայտության և պղծության հետևող մարդ էր, բայց չար բռնապետի անուն չուներ: Նազարեթում Հովսեփն արդեն տուն ու տեղ ուներ, և չնայած Բեթղեհեմ էր տեղափոխվել, Նազարեթում ունեցածը ձեռքից բաց չէր թողել և հեշտությամբ վերադարձավ ու  տեղավորվեց իր տանը՝ տարուց պակաս ժամանակ այնտեղից հեռանալուց, Բեթղեհեմում և Եգիպտոսում  պանդխտելուց և բավական դժվարություններով լեցուն ժամանակ անցկացնելուց հետո, բայց նաև վայելելով այդ ընթացքում Հիսուսի ծննդյան և սքանչելի հայտնությունների և երկնային մխիթարությունների ուրախությունները: Նազարեթում նորից մնայուն բնակություն հաստատելու մասին Ղուկասն էլ է գրում՝ հիշելով այդ մասին քառասնօրյա տաճար ընծայվելուց անմիջապես հետո: Սակայն, քանի որ Եգիպտոսի միջադեպը չի հիշում, բնական է, որ ընծայումը և Նազարեթ գնալն իրար ետևից պատմեր: Հիսուսի մանկությունը, առաջին տարուց մինչև 12 տարին լրանալը անցավ Նազարեթում, տղաների սովորական պայմանների նման: Ղուկասը գրում է, որ Հիսուս մանուկը մեծանում էր և իմաստությամբ փայլում՝ Աստծու շնորհների հայտնի նշանները ցույց տալով, այսինքն՝ ուրիշ տղաներից տարբեր առավելություններ էր ցույց տալիս, և բոլորի աչքին կանխահաս իմաստության և զարգացման նշաններ էր ի հայտ բերում: Թե Հիսուս դաստիարակության և ուսման հետևեց՝ հայտնի բան գրված չկա, բայց դա որպես ստույգ բան պետք է ընդունել: Եվ իրոք, Հիսուսի համար մի տեղ գրված է, թե hրեաները զարմանում էին ու ասում. «Սա ինչպե՞ս գիտե Գրվածքները, քանի որ բնավ չի սովորել (Հովհ. 7:15): Բայց այդ չի ասում, թե կարդալ-գրել չի սովորել, քանի որ ոչ ոք չէր զարմանում, երբ ժողովարանում մարգարեական գրքերն էր կարդում, այլ զարմանում էին միայն, թե ինչպես Հիսուս դպիրների և օրինականների պես գիտնական դասակարգից չլինելով, խորունկ և կատարելապես տեղյակ էր Ս. Գրքին: Մյուս կողմից, երբ տեսնում ենք, որ Հիսուսի կյանքը ծնունդից սկսած մարդկային բնության օրենքների համեմատ ընթացավ, կարիք չկա ասելու, թե մարդկային հանգամանքներն էլ առանց մարդկային դաստիարակության ստացավ, և ամեն ինչ միայն աստվածային կարողությամբ ունեցավ: Այլ է, երբ խոսքը վերաբերում է այնպիսի բաների, որոնք վեր են մարդկային կարողությունից և միայն աստվածային կարողությանն են վերաբերում և փրկագործական տնօրինություններին են պատկանում:

Հաջորդ գլուխը՝

19. ՀԻՍՈՒՍ ՄԱՆՈՒԿԻ ՎԱՐԴԱՊԵՏԵԼԸ

17. ՓԱԽՈՒՍՏ ԵԳԻՊՏՈՍ (ՀԱՄԱՊԱՏՈՒՄ)

   Նախորդ գլուխը՝ 
16. ԲԵԹՂԵՀԵՄԻ ՄԱՆՈՒԿՆԵՐԸ

ՄԱՏԹԵՈՍ 2։13-15

13 Եւ երբ նրանք այնտեղից գնացին, ահա Տիրոջ հրեշտակը երազի մեջ երեւաց Հովսեփին ու ասաց. «Վե՛ր կաց, վերցրու՛ այդ մանկանը եւ նրա մորը ու փախի՛ր Եգիպտոս. եւ այնտեղ մնա՛ մինչեւ որ քեզ ասեմ. քանի որ Հերովդեսը փնտռում է այդ մանկանը կորստյան մատնելու համար»:  

14 Եւ նա վեր կացավ, առավ մանկանն ու նրա մորը, գիշերով, եւ գնաց Եգիպտոս ու այնտեղ մնաց մինչեւ Հերովդեսի մահը,  

15 որպեսզի կատարվի մարգարեի բերանով Տիրոջ կողմից ասվածը, թե` Եգիպտոսի՛ց պիտի կանչեմ իմ Որդուն:

ՄԱՏԹԵՈՍ 2։19-21

19 Երբ Հերովդեսը վախճանվեց, ահա Տիրոջ հրեշտակը երազի մեջ երեւաց Հովսեփին Եգիպտոսում եւ ասաց.  

20 «Վե՛ր կաց, վերցրու՛ այդ մանկանն ու իր մորը եւ վերադարձի՛ր Իսրայելի երկիրը, որովհետեւ մեռան նրանք, որ այդ մանկան մահն էին ուզում»:  

21 Եւ Հովսեփը վեր կացավ, առավ մանկանն ու մորը եւ եկավ Իսրայելի երկիրը: 

Հերովդեսի գտած միջոցը չհասավ իր նպատակին, Բեթղեհեմի փոքրիկ տղաներն սպանվեցին, բայց նորածին Հիսուս ազատվեց: Երկնային նախախնամությունը, որ մարդեղության և փրկագործության խորհուրդներն էր կարգադրել, Հերովդեսի պաշտոնյաների՝ Բեթղեհեմ գալուց առաջ, հրեշտակի տեսիլքով հայտնեց Հովսեփին վերահաս վտանգի մասին և հրամայեց, որ նա վերցնի Հիսուսին և մորը, դուրս գա Բեթղեհեմից և Եգիպտոսի ճամփան բռնի, գնա այնտեղ և մնա, մինչև նոր հրաման ստանալը:

Շտապեց Հովսեփը և տեսիլքից անմիջապես հետո, գիշերով դուրս եկավ Բեթղեհեմից և Եգիպտոսի ճամփան բռնեց՝ Ելևթերուպոլիս և Գազա քաղաքներով: Ճամփորդությունը թե երկար էր և թե դժվարին, բավականին ժամանակ էր պահանջում, այնպես որ Հովսեփի համեստ վիճակը թույլ չէր տա այդ անել: Ավանդական պատկերները Հովսեփին, Մարիամի և Հիսուսի փոխադրության միջոց մի խեղճ իշուկ են ներկայացնում, որը շատ տաժանակիր և շատ երկար ճանապարհ կլիներ՝ մինչև Բեթղեհեմից հասնեին Եգիպտոս, թեպետ անապատով գնացին՝ քարավանների սովորական ուղիով:

16. ԲԵԹՂԵՀԵՄԻ ՄԱՆՈՒԿՆԵՐԸ (ՀԱՄԱՊԱՏՈՒՄ)

  Նախորդ գլուխը՝ 
15. ՄՈԳԵՐԻ ԳԱԼՈՒՍՏԸ

ՄԱՏԹԵՈՍ 2։16-18

16 Այն ժամանակ, երբ Հերովդեսը տեսավ, որ մոգերից խաբվեց, սաստիկ բարկացավ եւ մարդ ուղարկեց ու կոտորեց այն բոլոր մանուկներին, որ Բեթղեհեմում եւ նրա սահմաններում էին գտնվում եւ երկու տարեկան ու դրանից ցած էին` ըստ այն ժամանակի, որն ստուգել էր մոգերից: 

17 Այն ժամանակ կատարվեց Երեմիա մարգարեի բերանով ասվածը, թե` Ռամայում մի ձայն գուժեց. ողբ ու լաց ու սաստիկ կոծ. 

18 Ռաքելը լալիս էր իր զավակների վրա եւ չէր ուզում մխիթարվել, քանի որ նրանք այլեւս չկային:

Հերովդեսի բնիկ հրեա չլինելը, այլ եդովմայեցի, Անտիպատրոսի զավակ լինելը իրեն տարօրինակ գործերի էր մղում: Մոգերի բերած լուրը, թե ծնվել է խոստացված Մեսիան, իր կասկածը մեծացրեց,  և նա ուզեց ստուգել այդ իրողությունը: Քննել տվեց Ս. Գիրքը, մոգերին հանձնարարեց, որ իրեն լուր բերեն և ավետավոր լուսատուի երևալու ժամանակն էլ խնամքով ճշտել ուզեց: Իր կարծիքով, երբ որ մոգերը լուր բերեին, նորածնին ինչ-որ ձևով մեջտեղից վերացնելու կերպը կգտներ: Բայց արդյունքն այլ եղավ, որովհետև, ինչպես ասացինք (գլուխ 15), նրանք առանց Երուսաղեմ մտնելու և լուր բերելու՝ իրենց երկիրը վերադարձան:

Հերովդեսը շփոթվեց և զայրացավ, որովհետև մտածեց, թե մոգերն իրեն խաբեցին, սակայն նորածնի Բեթղեհեմում գտնվելը ստուգվեց՝ թե´ մարգարեությունների մեկնությամբ և թե´ մոգերի այցելությամբ, որի լուրը իհարկե Հերովդեսին էլ հասավ: Այս դիպվածը Հերովդեսին իր նպատակն իրագործելուց ետ չկանգնեցրեց, և երբ սահմանված նորածնի վրա   ուղղակի ձեռք դնելու փորձը չհաջողվեց, նա իր ծրագիրը տարածեց Բեթղեհեմի բոլոր նորածինների վրա: Նա հրաման տվեց, որ Բեթղեհեմի և նրա շրջակայքում գտնվող բոլոր երկու տարեկանից փոքր տղաները սպանվեն, որպեսզի Քրիստոս էլ սպանված լինի նրանց հետ: Սպանության ձևը ցույց չի տրված, բայց «ուղարկեց ու կոտորեց»  բացատրությունը բավարար է ցույց տալու, թե զինվորներն ուղարկվեցին Երուսաղեմից և Բեթղեհեմում տնից տուն փնտրելով`հրամանն իրագործեցին: