ՀՐԵՇՏԱԿԸ

Նվիրվում է Միլենայի հիշատակին

- Օդը ծանր է. բացե՛ք պատուհանները,- արթնանալով իրեն պաշարած ծանր վիճակից` հրամայեց Արամը:

Կինը, թեև դժգոհ էր ամուսնու այս պահանջից (գիշերվա օդը բավական պաղ էր), այնուամենայնիվ տեղի տվեց ամուսնու պահանջին և մոտենալով պատուհանին բաց արեց այն` ամբողջ կրծքով մեկ խոր հոգոց հանելով: Զգալով, որ ամուսինն այլևս ուշադրություն չի դարձնում իրեն` պատուհանը շատ քիչ բացեց, պատուհանագոգին դրված փոքրիկ արձանը դրեց փեղկի դիմաց, որպեսզի նորից չփակվի, և մոտեցավ սենյակի գրեթե կենտրոնում դրված մեծ մահճակալին:

Նա չքնաղ էր… Հրեշտակ… Ուրիշ ոչ մի բառ միտս չի գալիս` նրա գեղեցկությունն արտահայտելու համար: Բայց ինչո՞ւ միայն գեղեցկությունը: Նա հրեշտակ էր ամեն ինչով և ամեն ինչում: Լինել այս աշխարից, ապրել այս աշխարհի փտող հասարակության մեջ և մնալ այդքան նուրբ և այդքան մաքուր… Սա միայն հրեշտակին է հատուկ: Համենայն դեպս իմ պատկերացումներն այսպիսին են: Չեմ ճանաչել նրան, չեմ կարող ասել, թե նրա հետ ունեցած իմ մի քանի րոպե ձգված շփումը ճիշտ գնահատական կտար նրա անձի մասին, սակայն մի բան հաստատ գիտեմ. նա հրեշտակ էր:

Ու հիմա հրեշտակի փոխարեն ճերմակ սպիտակեղենի մեջ նշմարվում էին միայն նրա` անկանոն, ցիրուցան մազերը, և ձեռքը` մահճի կողքից անփութորեն կախ ընկած: Իսկ հրեշտա՞կը… Ո՞ւր է հրեշտակը: Հրեշտակը տառպում է, տանջվում, տանջվում է այն աստիճան, որ կորցրել է անգամ ցավերն արտահայտելու ունակությունը: Նրա երբեմնի վառ, շողացող դեմքը սպիտակել է ձյան պես, աչքերը, որ մի ժամանակ այնքան հանգիստ էին և պարզ, որ խոսակցին ստիպում էին ամաչել սեփական պղծությունից և այլևս չնայել իրենց մեջ, այլևս անհանար էր տեսնել: Դրանք թաքնվել էին դալկացած կոպերի տակ, որոնք մերթընդմերթ ջղային ցնցվում էին: Իսկ  կոպերն իրենց հերթին խորացել էին ակնակապիճների մեջ այնպես, որ աչքերի տակ մռայլ ստվերներ էին գոյացել: Շատ հազվադեպ ցնցվում էին նաև շուրթերը: Տպավորությունն այնպիսին էր, թե շնչառության խաթարվելու հետևանքով փորձում էր բերանով շունչ քաշել, սակայն… խեղճին այդ էլ չէր հաջողվում: Ու հիմա ո՞վ էր պառկած մահճի մեջ: Հրեշտա՞կը: Ո՛չ: Հրեշտակը չէր, Հրեշտակը չէր: Ես ավելի շուտ նրան կնամանեցնեի մարմարե արձանի, որը կերտել էր անվարժ քանդակագործի աշակերտը` հրեշտակ կերտելու նպատակով: Կամ, լավագույն դեպքում, դա հանճարեղ վարպետի ձեռքի գործն էր, որն ինքը` վարպետը, անվանել էր «Մարմարե վախճան»...

Ու հիմա Հրեշտակը մեռնում էր…

Ի՜նչ տանջանքներ էր քաշել Արամը` հայրը, վերջին մեկ ամսվա ընթացքում: Չէ՛, դրանք տանջանքներ չէին: Դրանք սոսկ ծնողական հոգածության արդյունք էին: Հոգածություն, որ Արամին` այդ միշտ զուսպ և ծանր (բայց ոչ երբեք սառը) մարդուն կորացրել էին, ճնշել այն աստիճան, որ սենյակի անկյունում` պատի և գրասեղանի միջև, հիմա կանգնել էր այնպես, որ իրեն ոչ ոք չնկատեր: Բայց ինչո՞ւ չնկատեին: Որովհետև Արամը չի ուզում, որ կողքից նկատեն, թե ինչպե՛ս է ինքը տառապում, չի ուզում: Ինքն անգամ չի ուզում գիտակցել, որ իր ընտանիքում ինչ-որ ծանր բան է կատարվում: Չի ուզում լսել ո՛չ սփոփիչ խոսքեր, ո՛չ քաջալերիչ ճառեր, ո՛չ մխիթրություն և ոչ էլ հատկապես «ցավակցում եմ» արտահայտությունը, այդ անիմաստ և ուղղակի արտահայտությունը, որը, թեև, ոչ ոք խոսքերով դեռևս չի ասել, բայց աչքերով հասկացրել են բոլորը:

««Ցավակցում եմ». ինչպե՞ս կարող եք ինձ ցավակցել, երբ ձեր ցավակցումից հետո, սրտիս կսկիծից և հոգուս ծանրությունից մեկ կաթիլ անգամ չի պակասում: Թե՞ ուզում եք ուղղակի հիշեցնել, որ ես ցավ ունեմ: Պետք չէ: Վստա՛հ եղեք, ես բոլորիցդ լավ եմ այդ հասկանում. պետք չէ»:

Հրեշտակն ուժգին ցնցվեց:

Արամը շտապ ուղղվեց իր կռթնած դիրքից, բայց զգալով, որ վախը ծալում իր ոտքերը` նորից ընդունեց նախկին դիրքը և ձեռքերի մեջ առնելով դեմքը` սկսեց ջղաձգորեն  շոյել երեսին աճած ավելի քան մեկամսյա մազածածկույթը:

Դստեր ցնցման հետ վեր թռավ նաև կողապահարանիկին մտահոգ նստած մայրը: Նա շտապ բռնեց դստեռ ձեռքը և ստուգեց զարկերակը: Արցունքները ողողեցին նրա աչքերը:

- Հը՞, բալե՛ս, ո՞նց ես,- հարցրեց նա, բնականաբար, ոչ թե դստեր որպիսությունը իմանալու (քանզի դրությունը պարզից էլ պարզ էր), այլ ավելի շուտ համոզվելու համար, որ դուստրը դեռ կենդանի է: Ի պատասխան մոր հարցին` Հրեշտակը շարժեց մահճից անզոր կախված ձեռքի ցուցաքմատը: Անկարելի է ասել, թե  որքա՜ն ճիգ գործադրեց նա այդ մեկ` թվում է, թե աննշան շարժումը կատարելու համար: Մայրը ուրախանալով բարձրացրեց աչքերը, սրբեց այտին դողացող արցունքը և նայեց ամուսնուն: Արամը նկատեց կնոջ հայացքը, բայց ոչ մի արտահայտություն չխաղաց նրա դեմքին:

«Հետաքրքիր է մարդը,- մտածեց նա,- հուսահատության և նեղության պահերին սկսում է նշանակություն տալ այնպիսի փոքր բաների և ուրախանալ այնպիսի չնչին բաներով , որոնց առօրյա կյանքում հազիվ թե ուշադրություն դարձնի»:

- Արա՛մ,- լսվեց կնոջ աղերսական, փղձուկից կտրատվող ձայնը,- իսկ եթե բժշկին կան-չե՞նք:

Արամի դեմքը շարունակում էր անտարբերություն արտահայտել:

«Բժիշկ: Ո՞ւմ են պետք այդ բժիշկները: Մեկ ամիս է, ինչ «բժիշկը» դարձել է մեր տան  ամենագործածական բառը, իսկ բժիշկներն արդեն լավագույն ձևով  ուսումնասիրել են և գիտեն մեր տան ամեն մի մանրուքը: Բայց ի՞նչ արդյունք, ի՞նչ արդյունք: Արդյունքը միայն այն է, որ իմ դուստրը` իմ կյանքի իմաստը, որոշ ժամանակ անց պիտի ծածկվի խոնավ հողով, որ իմ դստերն այսուհետ ես պիտի տեսնեմ միայն… նկարով… նկարո՞վ,- ինքն իրեն տարակուսած հարցրեց Արամն ու խուճապով հագեցած այնպիսի մի հայացք գցեց դստեր մարող հրեշտակային դեմքին, կարծես հաջորդ վայրկյանին այլևս այն չէր տեսնելու:- Բժիշկ: Վերջին հաշվով նույն այդ բժիշկների միջոցներն ու մեթոդները չէի՞ն, որ արագացրեցին սարսափելի հիվանդությունը: Չնայած… ավելի լավ,- հուսահատական մի խո՜ր հոգոց ելավ Արամի կոկորդից,- ավելի լավ… Իմ աղջիկն արժանի չէր երկար տանջանքների, ավելի լա՜վ,- մտքում գոռաց Արամը և ձեռքի մեջ երեք կտոր արեց գրասեղանի վրայից նոր վերցրած մատիտը:- Բժիշկ: Չեմ հավատում ոչ մի բժշկի: Ոչ մի բժիշկ չի կարող այլևս ետ բերել իմ դստերը: Միայն Աստված… միայն Աստված… »:

«Ռաբբի՛, մեղքը ո՞ւմն է, որ կոյր է ծնուել, սրա՞նն է, թե՞ հօրն ու մօրը»:

«Ո՛չ դրա մեղքն է եւ ոչ էլ իր հօր ու մօր, այլ` որպէսզի դրա վրայ Աստծու գործերը յայտնի լինեն…»:

«Դե՛, Քրիստո՛ս, փառավորվի՛ր իմ առաջ, ցո՛ւյց տուր Քո զորությունը, ստիպի՛ր ինձ չկորցնել հավատը Քո հանդեպ, դե՛, Քրիստո՛ս, Քե՛զ տեսնեմ. չէ՞ որ Քեզ համար դժվարություն չէ ասել «վե՛ր կաց», ինչպես Քո՛ սիրելի Ղազարոսին ասացիր: Նույնն ասա՛ իմ դստերը, ասա՛ և թող նա առողջանա, ասա՛ և թող… մահվան… թող մահվան ստվերը… մահվան ստվերը կորչի նրա դեմքից: Դու ամենակարող ես, Քե՛զ է տրված ամենագիտությունը, Դո՛ւ ես ճշմարտությունը: Դե ուրեմն ցո՛ւյց տուր ճշմարտությունը: Դե՛, Քրիստո՛ս…»:

Հրեշտակը նորից ուժգին ցնցվեց:

Արամը նետվեց դեպի սնարը, նրա ետևից` կինը:

-Հը՞, բալե՛ս, ասա՛,- մրմնջաց մայրը փղձկալով,- հը՞ բալե՛ս…

Ձեռքը` զարկերակին. զարկ չկա…

… Տապանաքար`                                             

ՀՐԵՇՏԱԿ

1988 – 2005

(2005թ.)